Το χαρούπι – Αγροκτήματα Γιακουμάκη

Από την κερατονία στη χαρουπιά

Στην αρχαία Ελλάδα κερατονία (Ceratonia siliqua) λεγόταν το δέντρο που παρήγαγε το κεράτιον (χαρούπι).
Επειδή το βάρος των σπόρων χαρουπιού ήταν σταθερό (περ. 189 mg), είχε οριστεί ως μονάδα μέτρησης πολύτιμων λίθων και χρυσού. Από την χρήση αυτή του χαρουπιού (κεράτιον) προέρχεται και η λέξη καράτι.

Πώς είναι το δέντρο;

Είναι αειθαλές, αυτοφυές ή καλλιεργημένο δέντρο που ευδοκιμεί στις χώρες που περιβάλλουν τη Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή σε υψόμετρο μέχρι 750 μέτρα. Στην Ελλάδα βρίσκεται σε πολλές νησιώτικες περιοχές και κυρίως στη Κρήτη.
Είναι πολύτιμο σαν δασικό, γεωργικό, μελισσοκομικό, βιομηχανικό αλλά και διακοσμητικό δέντρο και τόσο το ίδιο το δέντρο όσο και ο καρπός του, έχουν διάφορες χρήσεις. Επιπλέον, οι ρίζες του συγκρατούν και προστατεύουν το έδαφος από τη διάβρωση.

Λίγα λόγια για τα άνθη του

Τα άνθη του βγαίνουν Σεπτέμβριο και Οκτώβριο και συλλέγονται αμέσως γιατί έχουν θεραπευτικές ιδιότητες.

Πώς είναι τα φύλλα του;

Έχει φύλλα πτερωτά, βαθυπράσινα και γυαλιστερά από πάνω και ωχροπράσινα από κάτω. Συλλέγονται αρχές φθινοπώρου. Τα φύλλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη βυρσοδεψία και τη βαφική.

Και οι λοβοί;

Τα χαρούπια είναι ξυλώδη και έχουν καστανό χρώμα όταν είναι ώριμα.
Η σάρκα τους έχει ευχάριστη, γλυκιά γεύση και περιέχει σκληρούς σπόρους καφέ χρώματος. Στην σάρκα περιέχονται διαλυτά σάκχαρα, πρωτεΐνη και πολυφαινόλες και τανίνες, που τα καθιστούν πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών.

Σύμφωνα με έρευνες του Πανεπιστημίου Κύπρου, είναι ανθεκτικό στη διάδοση στη εξάπλωση της φωτιάς, αποτελεί πηγή νέκταρ για τις μέλισσες και είναι κατάλληλο για αναδασώσεις. Έτσι, προστατεύει τη χλωρίδα και διαφυλάσσει τη βιοποικιλότητα.

Το ξύλο της χαρουπιάς είναι σκληρό και βαρύ, κοκκινωπού χρώματος. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμη ύλη και είναι πολύτιμο στην επιπλοποιία και τη ξυλογλυπτική.

Ηκυριότερη όμως χρήση της χαρουπιάς είναι για τα χαρούπια. Ειδικότερα, από την επεξεργασία των κουκουτσιών δημιουργείται μια πρόσθετη ουσία για τρόφιμα (Ε 410) η οποία χρησιμεύει ως πηκτικό μέσο. Επίσης από τους σπόρους παρασκευάζεται ένα αλεύρι που είναι κατά 60% πρωτεΐνη, χωρίς ζάχαρη και άμυλο, το οποίο μπορεί να μαγειρευτεί.
Η σάρκα του χαρουπιού είναι αρκετά θρεπτική αφού περιέχει μεγάλο αριθμό αλάτων, ιχνοστοιχείων, βιταμινών και πρωτεϊνών (ιδιαίτερα ασβέστιο σε τριπλάσια αναλογία από το γάλα, επίσης φώσφορο, σίδηρο, μαγνήσιο, κάλιο, πυρίτιο κ.ά.). Χρησιμοποιείται για την παρασκευή σιροπιού, αναψυκτικών, μαρμελάδων αλλά και στην παρασκευή λικέρ. Επίσης, ως πηκτική ουσία τροφίμων σε παγωτά, στη ζαχαροπλαστική και στο βρεφικό γάλα σε σκόνη.

Αλέθοντας τα χαρούπια, παρασκευάζεται το χαρουπάλευρο, ένα αλεύρι με ευχάριστη, γλυκιά γεύση που χρησιμοποιείται για την παρασκευή ψωμιού, μπισκότων, κέικ και παξιμαδιών αντικαθιστώντας το κακάο ή τη σοκολάτα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και αντί για ζάχαρη σε ζύμες για κέικ ή κουλούρια.

Παρασκευάζεται από εκχύλισμα χαρουπιού για να διατηρεί τις ιδιότητες και τη γεύση του που συχνά συγκρίνεται με τη σοκολάτα, υπερέχει όμως σε θρεπτικά στοιχεία γιατί περιέχει 52 φορές λιγότερο λίπος, δεν περιέχει αλλεργιογόνα και καφεΐνη και η γλυκιά γεύση του οφείλεται σε φυσικά σάκχαρα. Το χαρουπόμελο αποτελεί πλούσια πηγή υδρογονανθράκων, ασβεστίου, σιδήρου, μαγνησίου και καλίου και έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο.